Xử lý nợ xấu, tốt hơn khó vì thuế

Luật sư Trần Minh Hải Các ngân hàng phản ảnh, khi thanh lý tài sản bảo đảm của khách nợ là nhà đất, nhà băng phải nộp nhiều khoản thuế, ảnh hưởng đến khả năng thu hồi vốn của các đơn vị này. Theo ông, duyên do do đâu? Hồ hết trường hợp khách hàng hoặc bên thứ ba đồng ý giao tài sản bảo đảm cho nhà băng là để thay thế cho bổn phận trả nợ, do bản thân họ đã mất khả năng tài chính. Nếu thực hiện phương án này, được hiểu là một biện pháp xử lý nợ có tổn thất của nhà băng, thì việc nộp thuế nảy sẽ không đặt ra. Tuy nhiên, do thủ tục hành chính về nhà đất khiến cho ngân hàng không thể tiến hành phương thức này trót, bởi để sang tên nhà đất cho ngân hàng, thì chỉ có thể là “tặng cho” hoặc “chuyển nhượng” mới được cơ quan quản lý quốc gia ưng. Chính vì thế, để có cơ sở khấu trừ trách nhiệm nợ cho khách hàng, ngân hàng đành phải lập hiệp đồng chuyển nhượng, mà đã là chuyển nhượng thì sẽ chịu nhiều khoản thuế. Trong khi đó, hầu hết khách hàng và bên có tài sản đảm bảo không có tiền chi trả cho những khoản thuế hoặc không muốn trả, nhà băng muốn xử lý được nợ đành phải ưng chi trả. Do đó, một trong những nút thắt khó gỡ cho việc xử lý nợ của nhà băng là “nộp thuế”. Cụ thể các khoản thuế ảnh hưởng đến chất lượng xử lý tài sản thế chấp của ngân hàng ở đây là gì, thưa ông? Trước hết, đó là thuế giá trị gia tăng (GTGT) nếu như khách hàng hoặc bên có tài sản là doanh nghiệp. Có những vụ việc, nhà băng nhận gán nợ khối tài sản bất động sản lên đến hàng trăm tỷ đồng và như vậy, riêng về thuế GTGT cũng đã lên đến hàng chục tỷ đồng. Khách hàng không trả khoản thuế này, vậy là muốn xử lý được nợ, nhà băng đành phải chi trả, điều này thực sự là tổn thất kép cho ngân hàng. Thêm vào đó, thuế thu nhập là vấn đề tất yếu sẽ đặt ra với bên chuyển nhượng, dù là cá nhân hay doanh nghiệp và việc hoàn tất nộp khoản thuế này là một thủ tục bảo đảm quá trình sang tay sở hữu diễn ra cho nhà băng. Mức thuế suất 2% trên tổng giá trị giao kèo chuyển nhượng sẽ đặt ra đối với hầu hết trường hợp xử lý tài sản bảo đảm là nhà đất. Tuy nhiên, khi khách hàng không trả được nợ, phải ưng phát mại tài sản thì không khó để thấy rằng, căn bản là ngân hàng phải nộp thuế. Đáng kể hơn, trong nhiều trường hợp, việc đầu tư, giao du bất động sản dự án diễn biến phức tạp và qua nhiều nhà đầu tư thứ cấp đã nảy sinh khoản thuế thu nhập doanh nghiệp 25% giá trị chênh lệch giữa giá mua trong quá vãng và giá mua của ngân hàng, dẫn đến khoản thuế thu nhập rất lớn với doanh nghiệp mà rút cục ngân hàng vẫn là người thực trả. Ở đây, bản tính là ngân hàng bán nhà đất để thu hồi nợ, việc bán này không làm phát sinh thu nhập cho nhà băng, mà chỉ là để lấy lại phần tài sản mà ngân hàng đã cho khách hàng vay trước đó. Nhưng với hiện trạng những thủ tục và quy định hiện tại, nhà băng phải nộp nhiều khoản thuế khác nhau nếu muốn xử lý được tài sản bảo đảm. Nhà băng có cách nào tránh phải nộp khoản thuế cho một khoản thu nhập không tồn tại? Thực ra, do việc nhận tài sản là để thay thế cho khoản nợ quá hạn nên khi làm thủ tục chuyển nhượng, ngân hàng có thể thỏa thuận với khách hàng để có giá mua bán thấp nhằm tránh phải nộp nhiều tiền thuế, bởi đây là việc xử lý nợ có tổn thất. Tuy nhiên, ngay cả khi hạ giá để có mức thuế thấp thì rắc rối vẫn phát sinh, bởi sau khi nhận tài sản thì nhà băng vẫn phải tìm cách bán ra để thu hồi vốn. Do việc mua bán của nhà băng là chính tắc, có giá bán, giá mua rõ ràng, nên nếu giá mua thấp mà sau này giá bán cao, thì thuế thu nhập doanh nghiệp (25%) phải nộp khi đó sẽ tăng vọt. Theo ông, giải pháp nào để hỗ trợ khối ngân hàng thoát khỏi vướng mắc về thuế nêu trên, nhằm đẩy nhanh việc xử lý tài sản bảo đảm, qua đó thúc đẩy xử lý nợ xấu? Cần xóa bỏ sự “lệch pha” giữa một bên là thủ tục xử lý tài sản theo Nghị định 163/2006/NĐ-CP quy định về giao tiếp đảm bảo và xử lý tài sản đảm bảo, một bên là thủ tục quản lý hành chính quốc gia lĩnh vực nào đó (nhà đất, tàu thuyền, ô tô…) để các cơ chế xử lý nợ theo Nghị định 163 có hiệu lực đích thực trên thực tại. Nghị định 163 được ban hành từ năm 2006, nhưng Thông tư liên tịch giữa các ngành ngân hàng, tư pháp… đến nay vẫn chưa ra đời. Cơ quan quản lý cần xúc tiến nhanh tiến trình ban hành văn bản này, làm khung pháp lý để tương trợ thị trường, hỗ trợ khối nhà băng đẩy nhanh tiến độ xử lý nợ xấu.